Richard Burton to postać, której nazwisko na stałe wpisało się w historię teatru i kina XX wieku. Urodził się jako Richard Walter Jenkins Jr. 10 listopada 1925 roku w małej walijskiej miejscowości Pontrhydyfen. Jego dzieciństwo nie było łatwe – strata matki i trudne warunki życia w rodzinie robotniczej nie ułatwiały drogi na szczyt. To jednak właśnie determinacja oraz wsparcie Philipa Burtona – jego mentora i późniejszego ojca adoptowanego – pozwoliły mu otworzyć drzwi do świata sztuki. Dzięki tej pomocy Richard mógł studiować na Uniwersytecie Oksfordzkim, gdzie rozwinął swój talent aktorski. Czy zastanawialiście się kiedyś, jak wiele może zmienić obecność jednego ważnego człowieka w naszym życiu?
Scena zawitała u Richarda Burtona już w 1943 roku, ale to występ w filmie The Last Days of Dolwyn (1949, reż. Emlyn Williams) przyniósł mu pierwsze szersze uznanie. W latach 50. stał się gwiazdą międzynarodową dzięki współpracy z 20th Century Fox i dużym produkcjom, takim jak The Robe (1953, reż. Henry Koster) czy The Rains of Ranchipur (1955, reż. Jean Negulesco). Jego kariera rozwijała się nie tylko na ekranie – Burton zachwycał także na deskach teatralnych, umiejętnie łącząc klasykę z nowoczesnością, wcielając się w osoby pełne pasji, walki i tragizmu.
Chociaż Richard Burton aż siedem razy otrzymał nominację do Oscara, nigdy nie stanął na scenie, by odebrać tę prestiżową statuetkę. Nie obyło się jednak bez innych zasłużonych wyróżnień, takich jak Złoty Glob czy nagroda BAFTA. Jego najbardziej pamiętne role to m.in. Tomasz Becket w filmie Becket (1964, reż. Peter Glenville), George w Who’s Afraid of Virginia Woolf? (1966, reż. Mike Nichols) oraz major Smith w pełnym akcji Where Eagles Dare (1968, reż. Brian G. Hutton). Burton zaskakiwał również w innych produkcjach, jak Doctor Faustus (1967), The Assassination of Trotsky (1972) czy jako Winston Churchill w telewizyjnym The Gathering Storm (1974). Jego talent i wszechstronność na zawsze pozostaną znakiem rozpoznawczym. Zmarł 5 sierpnia 1984 roku, zostawiając po sobie wyjątkowe dziedzictwo w świecie sztuki.
Kiedy mówimy o Richardzie Burtonie, nie sposób pominąć jego burzliwego życia prywatnego, które niemal dorównywało intensywnością jego zawodowym sukcesom. Wczesne lata w walijskim górniczym środowisku i tragiczna strata matki ukształtowały jego wrażliwą, ale też uparcie dążącą do celu osobowość. To Philip Burton, jego nauczyciel i późniejszy ojciec adoptowany, pomógł mu odnaleźć pasję i kierunek – a efekty tej opieki znają dziś miliony.
Największym rozdziałem w życiu uczuciowym Burtona były jednak dwa małżeństwa z Elizabeth Taylor. Ich znajomość rozpoczęła się na planie Cleopatry (1963) i szybko przerodziła się w jeden z najbardziej spektakularnych romansów Hollywood. Związek, który wzbudzał emocje na całym świecie – tak bardzo, że nawet Watykan zdecydował się oficjalnie go skrytykować! Po pierwszym rozwodzie para wróciła do siebie, ale i tym razem uczucie nie przetrwało. Ta miłość była jak ogień: intensywna, piękna, ale też niszcząca – czy nie fascynuje Was ta historia z pogranicza legendy i prawdziwego życia?
Choć inne związki Burtona nie wzbudziły takiej medialnej sensacji, jego życie było pełne zwrotów i trudności, nie tylko sercowych. Problemy z alkoholem intensywnie wpływały na jego relacje i zdrowie, jednak nigdy nie wygasiły jego artystycznego blasku.
Burton był człowiekiem pełnym sprzeczności: twardy z zewnątrz, ale jednocześnie niezwykle wrażliwy, głęboko oddany bliskim. Jego dramatyczne życie prywatne (szczególnie relacje z Elizabeth Taylor) stały się inspiracją dla wielu książek i filmów. A co najbardziej zaskakujące – pomimo ognistego stylu życia, potrafił odnaleźć spokój w gronie rodziny i przyjaciół, co było dla niego prawdziwą oazą.
Richard Burton to przykład aktora, który przez ponad czterdzieści lat kariery nieustannie zaskakiwał i zachwycał widzów oraz krytyków. Jego głęboki, charakterystyczny głos oraz nieprzeciętna zdolność do wnikania w psychikę bohaterów uczyniły go postacią niezwykłą. Zadebiutował na scenie jeszcze przed końcem II wojny światowej, jednak to kino przyniosło mu szeroką sławę.
Na dużym ekranie błysnął w The Last Days of Dolwyn (1949) i My Cousin Rachel (1952), za który zyskał pierwszą nominację do Oscara oraz Złoty Glob dla najbardziej obiecującego debiutanta. Dalej przyszły kolejne sukcesy – role w The Rains of Ranchipur (1955) czy Prince of Players (1955) tylko potwierdziły jego wielki potencjał.
Lata 60. to prawdziwy szczyt jego kariery. W Becket (1964) Burton znakomicie odmalował postać Tomasza Becketa, zyskując uznanie zarówno krytyki, jak i Akademii Filmowej. Rok później razem z Elizabeth Taylor zagrali w kultowym Who’s Afraid of Virginia Woolf?, co przyniosło mu kolejne nagrody BAFTA, Bambi oraz kolejne nominacje do Oscara. Widzowie pokochali go także jako majora Smitha w pełnym akcji Where Eagles Dare (1968) oraz w filmie historycznym The Assassination of Trotsky (1972). Jego kreacja Winstona Churchilla w telewizyjnym The Gathering Storm (1974) udowodniła, że potrafi też błyszczeć na małym ekranie.
Nie zapominał jednak o teatrze – występował w klasycznych i nowoczesnych dramatach, między innymi w głośnym przedstawieniu „Equus” Petera Shaffera. W 1967 roku podjął wyzwanie i wyreżyserował własny film, Doctor Faustus, w którym sam zagrał główną rolę. Siedem nominacji do Oscara oraz wiele nagród, takich jak Złote Globy, BAFTA czy Bambi, potwierdziły jego status artysty najwyższej klasy.
Znana wszystkim historia jego współpracy i relacji z Elizabeth Taylor dodatkowo podsycała zainteresowanie mediow i publiczności. Czy jest jakaś rola, której Richard Burton nie potrafiłby się podjąć? Jego kreacje w Becket, Who’s Afraid of Virginia Woolf? i „Equus” pozostają do dziś punktami odniesienia zarówno dla aktorów, jak i fanów teatru i kina.
Richard Burton nie był tylko wielkim aktorem – był też postacią pełną barw i anegdot, które czynią jego życiorys jeszcze ciekawszym. Jego charakterystyczny, pełen siły głos stał się synonimem brytyjskiego teatru i kina. Burton słynął też z fenomenalnej pamięci, dzięki której bez trudu opanowywał najbardziej skomplikowane role szekspirowskie. Wyobraźcie sobie, że potrafił niemal na pamięć recytować długie, zawiłe dialogi, co imponowało nie tylko kolegom po fachu!
Zawdzięczał swoje sukcesy nie tylko talentowi, ale i licznym przyjaźniom – współpracował m.in. z Elizabeth Taylor, Peterem O’Toolem czy Clintem Eastwoodem, z którym spotkał się na planie Where Eagles Dare. Zaskakiwał humorem i swobodą na planie filmowym, a jednocześnie potrafił być pełen sprzeczności, co sprawiało, że jego życie prywatne oraz medialne burze były równie fascynujące jak jego aktorskie kreacje.
Mimo siedmiu nominacji do Oscara, Burton nigdy nie zdobył tej nagrody – i to właśnie jest jednym z najbardziej znanych paradoksów w historii Akademii Filmowej. Znany był jako jeden z pierwszych brytyjskich aktorów, którzy zyskali międzynarodową sławę, co zainspirowało kolejne pokolenia aktorów na całym świecie.
Był wielkim miłośnikiem literatury i poezji, prowadząc obszerne dzienniki odsłaniające jego przemyślenia i emocje. Te zapiski po jego śmierci stały się źródłem fascynujących lektur dla miłośników jego twórczości i fanów historii kina. A czy już wiesz, że prawdziwą sensacją było nie tyle jego aktorstwo, co nieprzewidywalność życia uczuciowego i próby pogodzić intensywną karierę z burzliwym życiem osobistym? Richard Burton zmarł 5 sierpnia 1984 roku, kończąc pewną epokę, ale jego sztuka żyje nadal i nadal inspiruje.
Ten artykuł napisaliśmy z pomocą sztucznej inteligencji.
Tobin Bell – Znany Aktor Kina Grozy i Thrillera
18 October 2025
James Caan – Życie i Kariera Wybitnego Amerykańskiego Aktora
18 October 2025
Burt Lancaster – legenda klasycznego kina amerykańskiego
18 October 2025
