Orson Welles – życiorys i filmografia

Po śmierci matki, Welles zamieszkał z ojcem i Maurice'em Bernsteinem, przyjacielem rodziny. Uczęszczał do kilku szkół, w tym do Todd Seminary for Boys, gdzie pod opieką nauczyciela Rogera Hilla mógł rozwijać swoje zainteresowania teatralne. Po śmierci ojca w 1930 roku, Welles podróżował po Europie, zanim wrócił do USA, aby rozpocząć karierę teatralną i radiową.

Welles zyskał sławę dzięki swoim produkcjom teatralnym i radiowym, w tym adaptacji Wojna światów H.G. Wellsa, która wywołała panikę wśród słuchaczy w 1938 roku. Jego debiut filmowy, Obywatel Kane (Citizen Kane), 1941, reż. Orson Welles, jest uważany za jedno z największych dzieł w historii kina. W swojej karierze Welles pracował jako reżyser, scenarzysta, aktor i producent, tworząc takie filmy jak Wspaniałość Ambersonów (The Magnificent Ambersons), 1942, reż. Orson Welles oraz Dotyk zła (Touch of Evil), 1958, reż. Orson Welles.

Życie prywatne Orson Welles

Orson Welles był trzykrotnie żonaty i miał trójkę dzieci. Jego pierwsze małżeństwo z aktorką Virginia Nicolson zakończyło się rozwodem w 1940 roku. W 1943 roku poślubił słynną aktorkę Ritę Hayworth, z którą miał córkę Rebeccę. Małżeństwo to również zakończyło się rozwodem w 1947 roku. Jego trzecia żona, Paola Mori, była włoską arystokratką i aktorką, z którą miał córkę Beatrice.

Welles miał skomplikowane relacje z rodziną, szczególnie z ojcem, którego alkoholizm wpłynął na jego dzieciństwo. Po śmierci ojca, Welles czuł się winny, wierząc, że jego decyzja o zerwaniu kontaktów z ojcem przyczyniła się do jego śmierci. Mimo to, Welles kontynuował swoją karierę z determinacją i pasją, co doprowadziło go do wielu sukcesów.

Welles był również znany ze swojego zaangażowania w politykę i sprawy społeczne. W latach 40. i 50. XX wieku aktywnie wspierał ruchy na rzecz praw obywatelskich i był zaangażowany w kampanie przeciwko rasizmowi i dyskryminacji. Jego program radiowy, Orson Welles Commentaries, był platformą, na której poruszał ważne tematy społeczne, takie jak przypadek Isaaca Woodarda, czarnoskórego weterana wojennego, który został brutalnie pobity przez policję.

Welles spędził znaczną część swojego życia w Europie, gdzie pracował nad różnymi projektami filmowymi i teatralnymi. Jego miłość do sztuki i eksperymentów twórczych była widoczna w jego pracy, która często wyprzedzała swoje czasy. Mimo trudności finansowych i problemów z uzyskaniem pełnej kontroli nad swoimi projektami, Welles pozostaje jednym z najbardziej wpływowych twórców w historii kina.

Kariera i nagrody Orson Welles

Orson Welles rozpoczął swoją karierę teatralną w wieku 16 lat, występując w Gate Theatre w Dublinie. Jego debiut filmowy, Obywatel Kane, przyniósł mu międzynarodową sławę i uznanie krytyków. Film ten zdobył dziewięć nominacji do Oscara i wygrał w kategorii najlepszy scenariusz oryginalny. Welles był nominowany do Oscara za reżyserię i aktorstwo, co uczyniło go jednym z najmłodszych nominowanych w historii.

Welles kontynuował swoją karierę filmową, tworząc takie dzieła jak Wspaniałość Ambersonów i Dotyk zła. Jego filmy były często innowacyjne i eksperymentalne, co przyniosło mu reputację "ostatecznego autora". Welles walczył o kreatywną kontrolę nad swoimi projektami, co często prowadziło do konfliktów z wytwórniami filmowymi. Mimo to, jego prace są uważane za jedne z najważniejszych w historii kina.

Welles zdobył wiele nagród i wyróżnień za swoją pracę. Otrzymał Honorowego Oscara w 1970 roku za swoje osiągnięcia w dziedzinie kina, a także Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji w tym samym roku. W 1975 roku otrzymał Nagrodę za Całokształt Twórczości od Amerykańskiego Instytutu Filmowego, a w 1983 roku został uhonorowany przez Brytyjski Instytut Filmowy. W 2002 roku został uznany za największego reżysera wszech czasów w dwóch ankietach Brytyjskiego Instytutu Filmowego.

Welles był również aktywny w radiu, gdzie stworzył kilka programów, w tym The Mercury Theatre on the Air i Orson Welles Commentaries. Jego adaptacja Wojna światów stała się jednym z najbardziej znanych programów radiowych w historii. Welles kontynuował pracę w radiu przez całą swoją karierę, wykorzystując medium do eksperymentów twórczych i poruszania ważnych tematów społecznych.

Ciekawostki Orson Welles

Orson Welles był znany ze swojego talentu do iluzji i magii. Jako młody chłopiec, Welles fascynował się sztuką iluzji i często występował jako magik. Jego miłość do magii trwała przez całe życie, a Welles często wykorzystywał swoje umiejętności iluzjonistyczne w swoich produkcjach teatralnych i filmowych.

Welles był również znany z niezwykłej wszechstronności artystycznej. Oprócz reżyserii i aktorstwa, Welles był także utalentowanym pisarzem, malarzem i rysownikiem. Jego prace plastyczne były często wykorzystywane w jego projektach filmowych i teatralnych, a jego książki edukacyjne na temat Szekspira były popularne przez wiele lat.

Welles miał niezwykłą zdolność do improwizacji i twórczego myślenia. Jego słynna adaptacja Wojna światów była wynikiem spontanicznego pomysłu na stworzenie realistycznej audycji radiowej, która wywołała panikę wśród słuchaczy. Jego innowacyjne podejście do sztuki i narracji uczyniło go jednym z najbardziej wpływowych twórców XX wieku.

Filmografia

Filmy:

• Kochać i być kochanym (Someone to Love), 1987, reż. Henry Jaglom
• The Spirit of Charles Lindbergh, 1984, reż. Orson Welles
• Gdzie jest Parsifal? (Where Is Parsifal?), 1983, reż. Henry Helman
• Hot Money, 1983, reż. Zale Magder, George McCowan
• Motylek (Butterfly), 1982, reż. Matt Cimber
• Orson Welles' The Dreamers, 1982, reż. Orson Welles
• The Enchanted Journey, 1981
• Tajna Nikole Tesle, 1980, reż. Krsto Papić
• Wielka wyprawa muppetów (The Muppet Movie), 1979, reż. James Frawley
• Tut: The Boy King, 1978
• Hot Tomorrows, 1977, reż. Martin Brest
• It Happened One Christmas, 1977, reż. Donald Wrye
• Przeklęty rejs (Voyage of the Damned), 1976, reż. Stuart Rosenberg
• Piąta ofensywa (Sutjeska), 1973, reż. Stipe Delić
• Spytaj swojego królika (Get to Know Your Rabbit), 1972, reż. Brian De Palma
• Wyspa skarbów (Treasure Island), 1972, reż. John Hough, Antonio Margheriti
• Nekromancja (Necromancy), 1972, reż. Bert I. Gordon
• The Man Who Came to Dinner, 1972, reż. Bill Persky
• Dekada strachu (La Décade prodigieuse), 1971, reż. Claude Chabrol
• Bezpieczne miejsce (A Safe Place), 1971, reż. Henry Jaglom
• Malpertuis (Malpertuis: Histoire d'une maison maudite), 1971, reż. Harry Kümel
• London, 1971, reż. Orson Welles
• List na Kreml (The Kremlin letter), 1970, reż. John Huston
• Paragraf 22 (Catch-22), 1970, reż. Mike Nichols
• Waterloo, 1970, reż. Sergey Bondarchuk
• The Deep, 1970, reż. Orson Welles
• Upon This Rock, 1970, reż. Harry Rasky
• Zacznijcie rewolucję beze mnie (Start the Revolution Without Me), 1970, reż. Bud Yorkin
• The Golden Honeymoon, 1970, reż. Orson Welles
• Gwiazda Południa (The Southern Star), 1969, reż. Orson Welles, Sidney Hayers
• Bitwa nad Neretwą (Bitka na Neretvi), 1969, reż. Veljko Bulajić
• 12+1 (12 + 1), 1969, reż. Nicolas Gessner, Luciano Lucignani
• The Merchant of Venice, 1969, reż. Orson Welles
• Walka o Rzym, część II (Kampf um Rom II - Der Verrat), 1969, reż. Andrew Marton, Sergiu Nicolaescu
• Nieśmiertelna historia (Histoire immortelle), 1968, reż. Orson Welles
• House of Cards, 1968, reż. John Guillermin
• Viva Tepepa! (Tepepa), 1968, reż. Giulio Petroni
• Walka o Rzym, część I (Kampf um Rom I), 1968, reż. Andrew Marton, Sergiu Nicolaescu
• Król Edyp (Oedipus the King), 1968, reż. Philip Saville
• Marynarz z Gibraltaru (The Sailor from Gibraltar), 1967, reż. Tony Richardson
• Casino Royale, 1967, reż. Val Guest, John Huston
• I'll Never Forget What's'isname, 1967, reż. Michael Winner
• Le Désordre a vingt ans, 1967, reż. Jacques Baratier
• Oto jest głowa zdrajcy (A Man for All Seasons), 1966, reż. Fred Zinnemann
• Czy Paryż płonie? (Paris brule-t-il), 1966, reż. René Clément
• Niewiarygodne przygody Marco Polo (La fabuleuse aventure de Marco Polo), 1965, reż. Denys de La Patellière, Raoul Lévy
• Falstaff (Campanadas a medianoche), 1965, reż. Orson Welles
• La isla del tesoro, 1965, reż. Jesús Franco
• Z życia VIP'ów (The V.I.P.s), 1963, reż. Anthony Asquith
• Rogopag (Ro.Go.Pa.G.), 1963, reż. Pier Paolo Pasolini, Jean-Luc Godard
• Proces (Le Procès), 1962, reż. Orson Welles
• Tatarzy (I Tartari), 1961, reż. Richard Thorpe, Ferdinando Baldi
• La Fayette, 1961, reż. Jean Dréville
• Bitwa pod Austerlitz (Austerlitz), 1960, reż. Abel Gance
• Dawid i Goliat (David e Golia), 1960, reż. Richard Pottier, Ferdinando Baldi
• Pęknięte lustro (Crack in the Mirror), 1960, reż. Richard Fleischer
• Bez emocji (Compulsion), 1959, reż. Richard Fleischer
• Ferry to Hong Kong, 1959, reż. Lewis Gilbert
• Dotyk zła (Touch of Evil), 1958, reż. Orson Welles
• Korzenie niebios (The Roots of Heaven), 1958, reż. John Huston
• Długie, gorące lato (The Long, Hot Summer), 1958, reż. Martin Ritt
• The Fountain of Youth, 1958, reż. Orson Welles
• Człowiek w cieniu (Man in the Shadow), 1957, reż. Jack Arnold
• Moby Dick, 1956, reż. John Huston
• Pan Arkadin (Mr. Arkadin), 1955, reż. Orson Welles
• Napoleon (Napoléon), 1955, reż. Sacha Guitry
• Three Cases of Murder, 1955, reż. Wendy Toye, George More O'Ferrall
• Moby Dick Rehearsed, 1955, reż. Orson Welles
• Gdyby Wersal mógł mi odpowiedzieć (Si Versailles m'était conté), 1954, reż. Sacha Guitry
• Trouble in the Glen, 1953, reż. Herbert Wilcox
• King Lear, 1953, reż. Andrew McCullough
• L'Uomo, la bestia e la virtù, 1953, reż. Steno
• Ostatnia sprawa Trenta (Trent's Last Case), 1952, reż. Herbert Wilcox
• Otello (The Tragedy of Othello: The Moor of Venice), 1951, reż. Orson Welles
• Czarna róża (The Black Rose), 1950, reż. Henry Hathaway
• Trzeci człowiek (The Third Man), 1949, reż. Carol Reed
• Książę lisów (Prince of Foxes), 1949, reż. Henry King
• Czarna magia (Black Magic), 1949, reż. Gregory Ratoff, Orson Welles
• Makbet (Macbeth), 1948, reż. Orson Welles
• Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai), 1947, reż. Orson Welles
• Intruz (The Stranger), 1946, reż. Orson Welles
• Na zawsze (Tomorrow Is Forever), 1946, reż. Irving Pichel
• Dziwne losy Jane Eyre (Jane Eyre), 1943, reż. Robert Stevenson
• Podróż do krainy strachu (Journey Into Fear), 1943, reż. Orson Welles, Norman Foster
• Obywatel Kane (Citizen Kane), 1941, reż. Orson Welles
• Szwajcarska rodzina Robinsonów (Swiss Family Robinson), 1940, reż. Edward Ludwig
• Too Much Johnson, 1938, reż. Orson Welles
• The Hearts of Age, 1934, reż. William Vance, Orson Welles

Seriale:

• Scene of the Crime, 1984 -
• Great Mysteries, 1973 -

Ten artykuł napisaliśmy z pomocą sztucznej inteligencji.