Henry Fonda to postać, którą zna chyba każdy miłośnik kina amerykańskiego. Jego ponad pięćdziesięcioletnia kariera pozostawiła niezatarty ślad w historii filmu i teatru. Urodził się w 1905 roku w Grand Island, w stanie Nebraska, gdzie dorastał w tradycyjnym, wiejskim otoczeniu. To właśnie tam ukształtowały się cechy, które często przekładały się na bohaterów, których później grał – ludzie pełni moralnej siły, prawości i niezłomnej determinacji. Zaczynał od amatorskich teatrów w Omaha, by potem zdobywać doświadczenie i uznanie na scenach nowojorskich grup teatralnych.
Debiut na Broadwayu nastąpił w 1934 roku, kiedy to Fonda wystąpił w sztuce „The Farmer Takes a Wife”. To był dopiero początek jego zawodowej drogi aktorskiej. Już rok później zadebiutował w Hollywood filmem Rolnik bierze żonę (The Farmer Takes a Wife, 1935), który szybko przyniósł mu pierwsze uznanie. Jak myślisz, co to było, co sprawiło, że widzowie i krytycy od razu zwrócili na niego uwagę? To zdecydowanie jego naturalność i wiarygodność na ekranie. W kolejnych latach udało mu się wykreować kultowe role, jak choćby Abrahama Lincolna w Young Mr. Lincoln (1939) czy Tom Joada w ekranizacji Grona gniewu (The Grapes of Wrath, 1940). Te kreacje pokazały go jako aktora, który potrafi wyrazić nie tylko emocje, ale i głębokie społeczno-moralne przesłanie – coś, co często dziś rzadko spotykamy.
Fonda świetnie czuł się zarówno w kameralnych dramatach sądowych, jak i w rozmachu westernów, które wtedy przeżywały swoją złotą erę. Bez wątpienia jedną z najbardziej pamiętnych postaci był Juror nr 8 z filmu 12 gniewnych ludzi (12 Angry Men, 1957), gdzie perfekcyjnie oddał siłę rozsądku i sprawiedliwości wśród chaosu emocji. Poza tym wielbiciele westernów pamiętają go jako Franka Jamesa czy Wyatta Earpa – postacie, które różniły się od typowych bohaterów, bo miały w sobie złożoność i głębię charakteru. A czy widziałeś kiedyś Na złotym stawie (On Golden Pond, 1981)? To właśnie tam Henry Fonda osiągnął szczyt swojej kariery, otrzymując Oscara za rolę Normana Thayera Jr. Właśnie takie role pokazują, jak wszechstronnym i nieustannie rozwijającym się aktorem był przez niemal całe życie.
Za kulisami wielkich sukcesów kryło się życie prywatne pełne wyzwań i złożonych relacji. Henry był pięciokrotnie żonaty, a z pierwszą żoną, Frances Ford Seymour, miał dwójkę dzieci – Jane i Petera, którzy podążali w jego ślady i sami zdobyli sławę aktorską. Relacje rodzinne nie były jednak zawsze łatwe; szczególnie z córką Jane bywały trudne, a ich pojednanie nastąpiło dopiero pod koniec życia Fonda, gdy zmagał się z poważną chorobą. Z kolei z drugą żoną, Susan Blanchard, adoptował córkę Amy. Jako dziadek był niezwykle blisko związany z wnukami, w tym z aktorką Bridget Fondą, która kontynuuje filmową rodzinę. Czyż nie jest fascynujące, jak jedno nazwisko może na przestrzeni pokoleń darzyć kolejne pokolenia pasją do kina?
Pomimo sławy i zawodowego sukcesu, życie Henry’ego Fondy było pełne emocjonalnych zmagań, które niewątpliwie wpływały na sposób, w jaki podchodził do swoich ról i świata. Jego rodzinna saga stała się symbolem wielopokoleniowego dziedzictwa artystycznego, a sam Fonda – ikoną, której geniusz przetrwał w pamięci widzów i kolegów po fachu.
Przez ponad pół wieku Henry Fonda stworzył niemal sto ról filmowych i znaczną liczbę występów teatralnych. Najczęściej wcielał się w postacie mężczyzn uczciwych, odważnych i moralnie nieskazitelnych – bohaterów, którzy reprezentowali ważne wartości społeczne. Choć debiutancki film Rolnik bierze żonę przyniósł mu rozpoznawalność, prawdziwym przełomem okazała się rola Toma Joada w Gronie gniewu (1940), za którą dostał pierwszą nominację do Oscara.
W swojej karierze pracował z legendarnymi reżyserami, takimi jak John Ford czy Sidney Lumet. Za kreację Jurora nr 8 w 12 gniewnych ludzi otrzymał Nagrodę BAFTA, potwierdzając swoją wszechstronność. Jego występy w westernach – od Pewnego razu na Dzikim Zachodzie (1968) po My Darling Clementine (1946) – ukazały talent do kreowania nie tylko pozytywnych bohaterów, ale także złożonych antagonistów z innym odcieniem charakteru.
Na scenie teatralnej nie był mniej spektakularny. Zdobył nagrodę Tony za rolę w przedstawieniu Mister Roberts (1948) i zachwycał publiczność w spektaklu Dwa na huśtawce. Największe uznanie filmowe przyszło jednak wraz z rolą w Na złotym stawie, za którą dostał Oscara dla najlepszego aktora. W 1980 roku uhonorowano go także honorowym Oscarem, a w trakcie życia zdobył również Tony, BAFTA, Złoty Glob i Grammy – co ciekawe, jest jednym z niewielu aktorów, którzy otrzymali tak różnorodne nagrody.
Henry Fonda był znany z niezwykłej dyscypliny i powściągliwości w okazywaniu emocji poza planem zdjęciowym, co było efektem jego konserwatywnego wychowania na amerykańskim Środkowym Zachodzie. Choć na ekranie często grał twardych mężczyzn, w życiu prywatnym był raczej introwertykiem z zamiłowaniem do literatury, sztuki oraz amatorskiej fotografii. Warto dodać, że jego umiejętności jeździeckie, tak potrzebne w westernach, wyniósł jeszcze z dzieciństwa spędzonego na farmie. Fascynowało go też modelarstwo – szczególnie konstruowanie miniatur samolotów i statków – oraz historia Stanów Zjednoczonych.
Nie był obojętny na ważne społeczne sprawy. Aktywnie angażował się w walkę o prawa obywatelskie, co często miało odzwierciedlenie w wyborze ról, które podejmował. Można powiedzieć, że w kinie starał się mówić coś więcej niż tylko dobrze zagrać postać. A Ty? Czy zwróciłeś kiedyś uwagę, jak wiele przesłania kryje się w klasycznych filmach?
Pomimo burzliwych relacji rodzinnych, Henry Fonda dumny był z sukcesów swoich dzieci, Jane i Petera. Zmarł 12 sierpnia 1982 roku, ale jego dziedzictwo nadal żyje – nie tylko dzięki członkom rodziny, którzy kontynuują filmową tradycję, ale także w sercach kinomanów na całym świecie.
Ten artykuł napisaliśmy z pomocą sztucznej inteligencji.
Spencer Tracy – Legenda Złotej Ery Hollywood
16 September 2025
Gregory Peck – Wybitny Amerykański Aktor XX Wieku
16 September 2025
Tom Hanks – Życie, Kariera i Najważniejsze Fakty o Aktorze
16 September 2025
