Jan Peszek to jedna z najbardziej cenionych postaci polskiego teatru, filmu i telewizji. Aktor, reżyser i pedagog, którego twórczość wyznaczyła nowe standardy powojennej sztuki scenicznej w Polsce. Urodził się w 1944 roku w Szreńsku, w licznej rodzinie, gdzie od najmłodszych lat łączył rodzinne obowiązki z rozwijaniem własnych artystycznych pasji. Młodość spędził między Andrychowem a Zieluniem, a to właśnie tam zaczęła kształtować się jego wrażliwość społeczna i artystyczna – cechy, które do dziś definiują jego mistrzowski styl gry.
Przełomowy moment w życiu Peszka to studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, które ukończył w 1966 roku. Już w tym samym roku zadebiutował na scenie Teatru Polskiego we Wrocławiu – był to początek imponującej i pełnej pasji kariery. Już wtedy wyróżniała go bezkompromisowa odwaga twórcza oraz nieustanne poszukiwanie nowych form wyrazu, zarówno jako aktora, jak i reżysera. Można powiedzieć, że od początku nie bał się wyzwań, które dla wielu innych mogłyby wydawać się zbyt trudne.
Peszek niemal od samego startu związał się z największymi scenami teatralnymi w Polsce – Teatr Nowy w Łodzi, Stary Teatr w Krakowie, Teatr Narodowy czy Teatr Rozmaitości to tylko niektóre z miejsc, gdzie pozostawił swój ślad. Pracował z legendarnymi reżyserami, takimi jak Jerzy Jarocki, Krystian Lupa, Kazimierz Dejmek czy Michał Zadara, co tylko potwierdzało jego ważną rolę w awangardowej scenie teatralnej. Zastanawiałeś się kiedyś, jak to jest połączyć tradycję z nowoczesnością? Peszek robi to z niezwykłą lekkością.
Na dużym ekranie zadebiutował filmem Znaki na drodze (1969) w reżyserii Andrzeja Piotrowskiego. Potem przyszły kolejne ważne role w takich produkcjach jak Podróż do Arabii (1979), Był jazz (1981), Pismak (1985) czy kultowa Ucieczka z kina "Wolność" (1990). Zagrał również w takich tytułach jak Korczak (1990), Listy miłosne (2001), Pręgi (2004), Syberiada polska (2013), Amok (2017), Juliusz (2018) i Miało Cię nie być (2023). Jan Peszek potrafił wcielać się w postaci pełne wewnętrznych sprzeczności – ironiczne, czasem melancholijne, zawsze prawdziwe. Eksperymentował z formą, przesuwając granice teatralnej i filmowej ekspresji, co niejednokrotnie spotykało się z zachwytem krytyków i widzów.
Jan Peszek to nie tylko aktor teatralny i filmowy, lecz także ceniony dubbingowy głos – to on użyczył głosu Syriuszowi Blackowi w polskiej wersji serii Harry Potter. Ostatnio mogliśmy go podziwiać jako głównego bohatera filmu Dziadku, wiejemy! (2024) w reżyserii Piotra Mularuka – rola, w której pojawia się u boku swojego syna, Błażeja Peszka. Ten wyjątkowy duet na ekranie to niecodzienny przykład pokoleniowego dialogu w sztuce.
Jako pedagog związany z Akademią Sztuk Teatralnych w Krakowie, Jan Peszek wychował całe pokolenia młodych aktorów. Słynął z promowania twórczej niezależności i odwagi scenicznej – wartości, które przekazywał ze świetnym poczuciem humoru i praktycznym podejściem do teatru. Czyż nie przekonuje Was, jak ważna jest dziś taka odwaga i kreatywność?
Życie prywatne Jana Peszka jest splecione z jego artystyczną drogą. Silne więzi rodzinne oraz zaangażowanie w wychowanie dzieci są dla niego niezwykle ważne. Szczególną relację łączy go z synem Błażejem, który również wybrał aktorstwo. Rodzinna współpraca, np. podczas pracy nad filmem Dziadku, wiejemy!, owocuje niezwykłą chemią na scenie i ekranie – to coś, co trudno uchwycić inaczej niż autentycznością.
Jego żona, aktorka Maria Peszek, stanowi nie tylko oparcie w życiu prywatnym, ale i partnerkę w zawodowych zmaganiach. Jan często podkreśla, jak istotne jest wsparcie bliskich dla twórczej swobody. Poza sceną Peszek ceni sobie kontakt z naturą oraz bogatą literaturę – od klasyki po współczesność, co często przenika do jego pracy artystycznej. Znany jest też z poczucia humoru i umiejętności budowania ciepłych relacji – zarówno w rodzinie, jak i w środowisku teatralnym. A Ty – masz swoją ulubioną książkę, która wpłynęła na Twoje życie?
W ciągu swojej kariery Jan Peszek zdobył wiele prestiżowych nagród, które świadczą o wartości jego twórczości. Do najważniejszych z nich należą:
Benefisy i jubileusze, takie jak spektakl Sztuka wywiadu w Teatrze Polonia, pozwoliły podsumować bogatą karierę Peszka i pokazać jego ogromny wpływ na polską kulturę teatralną i filmową. To momenty, które nie tylko upamiętniają dorobek, ale i inspirują kolejne pokolenia.
Jan Peszek to postać wyjątkowa, która słynie z awangardowego podejścia i odwagi w sztuce. Jego łączenie aktorstwa z pedagogiką, zwłaszcza z naciskiem na improwizację i nowatorskie metody nauczania, zdobyło uznanie zarówno w Polsce, jak i za granicą. Wielokrotnie podkreślał, że dla niego najważniejsze są wyzwania artystyczne, a nie komercyjna sława – czyż to nie odświeżająca perspektywa?
Warto też wspomnieć o jego owocnej współpracy z kompozytorem Bogusławem Schaefferem, która przyniosła wiele innowacji i na stałe wpisała się w kanon polskiego teatru eksperymentalnego. Jego lekkie podejście do siebie samego, widoczne choćby w autorskich monodramach i wywiadach, sprawiło, że środowisko artystyczne darzy go wielką sympatią.
Rodzinne występy z synem Błażejem zdobyły szczególne uznanie dzięki naturalnej chemii i autentyczności – trudno nie ulec ich wspólnej energii. Peszek bywa też zapraszany na festiwale teatralne oraz wykłady za granicą, gdzie dzieli się swoim doświadczeniem i oryginalnym spojrzeniem na teatr.
Dzięki dubbingowi Syriusza Blacka w serii Harry Potter zyskał sympatię młodszych widzów, co jest tylko jednym z dowodów na szerokie spektrum jego talentów. Jego artystyczna niezależność i pasja pozostają inspiracją dla wielu, zarówno w Polsce, jak i na świecie. A co Ty najbardziej cenisz w aktorze takim jak Jan Peszek?
Ten artykuł napisaliśmy z pomocą sztucznej inteligencji.
Tadeusz Janczar – Życie, Kariera i Najważniejsze Role
6 October 2025
Marian Kociniak – Życie, Kariera i Najważniejsze Role Polskiego Aktora
6 October 2025
