Andrzej Łapicki to jedna z najważniejszych postaci polskiego teatru i kina XX wieku. Urodził się 11 listopada 1924 roku w Rydze, ale dorastał w Warszawie, w atmosferze pełnej kultury i sztuki, którą pielęgnowała jego inteligencka rodzina. Już od najmłodszych lat wokół niego krążyły artystyczne inspiracje, które ukształtowały jego późniejszą drogę zawodową. W czasie II wojny światowej, mimo trudnych warunków okupacji, podjął tajne studia aktorskie w Polskim Instytucie Sztuki Teatralnej – nie tylko jako akt oporu, ale i wyraz głębokiej miłości do teatru.
Swój profesjonalny debiut zanotował w 1945 roku, występując na scenie warszawskiej jako Kuba w Weselu Stanisława Wyspiańskiego. Potem przyszły kolejne ważne role w klasycznym repertuarze: Kalikst w Celestynie (1947), Fred w Ladacznicy z zasadami (1948), a także bohaterowie dzieł Aleksandra Fredry, jak Dama i huzar, Mąż i żona, Zemsta, Śluby panieńskie. Już wtedy wyróżniał się elegancją, wyczuciem ironii i unikaniem schematycznych ról – i to właśnie przysporzyło mu sympatii zarówno widzów, jak i krytyków. Nie sądzisz, że taka postawa aktora wprowadzała powiew świeżości w ówczesną scenę teatralną?
Łapicki to nie tylko znakomity aktor – od lat 50. zaczął też realizować się jako reżyser. Z powodzeniem łączył szacunek dla klasyki z nowatorskimi interpretacjami, co czyniło jego przygody reżyserskie wyjątkowymi. Na ekranie zadebiutował brawurowo, pojawiając się w filmach, które stały się kamieniami milowymi polskiej kinematografii. Do najważniejszych jego ról filmowych należą występy w takich produkcjach jak Panny z Wilka (1979), Ziemia obiecana (1974), Lalka (1968), Wszystko na sprzedaż (1968), Pan Tadeusz (1999), Nie ma mocnych (1974) oraz Dolina Issy (1982). Jeśli pomyślimy o jego dorobku, można mówić o ponad 200 rolach teatralnych i niemal 100 wyreżyserowanych spektaklach – imponujące, prawda?
Jego działalność to nie tylko scena i kamera – Andrzej Łapicki był też autorytetem w roli pedagoga. Dwukrotnie pełnił funkcję rektora Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, gdzie przez wiele lat kształcił kolejne pokolenia aktorów i reżyserów. To właśnie dzięki jego metodom nauczania polska szkoła aktorska rozwijała się dynamicznie, a wielu wybitnych artystów zawdzięcza mu swoje początki i inspiracje. A czy Ty wiesz, że niektórzy z jego uczniów twierdzą, że spotkanie z Łapickim było jak rozmowa z kimś, kto zna „kod” teatru na pamięć?
Życie prywatne Andrzeja Łapickiego często przyciągało uwagę zarówno mediów, jak i środowiska artystycznego. Wywodził się z rodziny o głębokich tradycjach intelektualnych, co pozostawiło trwały ślad w jego wrażliwości i spojrzeniu na kulturę. W 1947 roku poślubił Zofię Chrząszczewską – związek ten trwał ponad pół wieku i opierał się na lojalności, przyjaźni oraz wspólnych wartościach. Po śmierci żony w 2009 roku związał się z Kamillą Mścichowską, młodszą od siebie o około 60 lat, co wywołało liczne dyskusje na temat wolności osobistej i zmieniających się obyczajów w Polsce. Co Ty o tym myślisz?
Łapicki pozostawał blisko środowiska artystycznego także poprzez liczne relacje z aktorkami takimi jak Irena Karel, Beata Tyszkiewicz, Elżbieta Czyżewska czy Anna Nehrebecka. Jego autentyczność i dystans do konwenansów czynią go postacią barwną i wyjątkową w polskim teatrze i filmie.
W codziennym życiu kierował się humorem, samoironią oraz zasadą, by żyć zgodnie ze swoimi wartościami. Mówił otwarcie o odwadze podejmowania decyzji i akceptacji przemijania, prezentując filozofię szczerego i pozytywnego spojrzenia na życie. Czyż nie jest to inspirujące podejście?
Łapicki reprezentował pokolenie artystów, które zrodziło się w niezwykłych, wojennych czasach, zaczynając swoją karierę w konspiracyjnych warunkach okupowanej Warszawy. Po pamiętnym debiucie w Weselu (1945) z powodzeniem rozwijał się na scenie teatralnej, wcielając się w ważne role w Celestynie i Ladacznicy z zasadami. Jego reżyserski przełom to rok 1957, kiedy wystawił Uśmiech Giocondy w Teatrze Dramatycznym.
Na dużym ekranie zapadały w pamięć takie role jak Poeta w Weselu (1972), duchowny w Pan Tadeusz (1999), reżyser w Wszystko na sprzedaż (1968) oraz Tadeusz Budzyński w popularnym serialu M jak miłość (2010–2012). Słynął z umiejętności łączenia powagi z ironią, tworząc pełne niuansów portrety polskiej inteligencji i artystów.
W trakcie swojej ponad półwiecznej kariery zdobył ponad 50 nagród i wyróżnień, w tym aż dziesięć Złotych Masek, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski czy Medal Prymasowski „Za zasługi dla Kościoła i Narodu”. Wśród nagród nie brakowało również tych przyznawanych przez Ministra Kultury i Sztuki. Takie liczby mówią same za siebie!
Twórczość Andrzeja Łapickiego – ponad 200 ról aktorskich i blisko 100 wyreżyserowanych spektakli – to prawdziwe skarby polskiego teatru i filmu. Jego interpretacje wyróżniały się autoironią, umiejętnością łamania stereotypów i wyjątkowym stylem ekspresji. Przekazał swoje wartości młodszym pokoleniom, które do dziś korzystają z jego doświadczeń zarówno na scenie, jak i za kulisami. To trochę jak ciągły dialog między pokoleniami – a Ty jak myślisz, na ile dziedzictwo takie jak jego wpływa na współczesną kulturę?
Nie sposób myśleć o Łapickim, nie wspominając o jego barwnej osobowości. Uwielbiany za subtelną ironię, mistrzowskie anegdoty i elegancję, uważany był za wzór światowca w powojennej Polsce. Przed każdą premierą miał swoje rytuały, które pomagały mu wejść w odpowiedni stan ducha – czy zdarzyło Ci się kiedyś mieć takie „sceniczne sztuczki”, które poprawiają nastrój albo dodają pewności siebie?
Był też gorącym obrońcą klasyki i aktywnie uczestniczył w życiu społecznym. W okresie transformacji demokratycznej zasiadał w Sejmie, gdzie walczył o wolność słowa i artystyczną swobodę. Zawsze wyróżniał się poczuciem humoru i otwartością w kontaktach z mediami, propagując wartość wolności i szacunku dla odmiennych poglądów – czyż to nie piękny przykład, jak być aktywnym obywatel i artystą jednocześnie?
Andrzej Łapicki odszedł 21 lipca 2012 roku, zostawiając po sobie niezwykłe dziedzictwo artystyczne i mnóstwo inspirujących aforyzmów, które wciąż cytują twórcy i wielbiciele polskiej kultury. Co powiesz na to, żeby poznać jakieś jego refleksje bliżej?
Ten artykuł napisaliśmy z pomocą sztucznej inteligencji.
Krzysztof Kolberger – Życie, Kariera i Dorobek Artystyczny
6 October 2025
Jan Komasa – wybitny reżyser polskiego kina
6 October 2025
Emil Karewicz – Życie i Kariera Wybitnego Polskiego Aktora
6 October 2025
